Na świecie występuje ok 900 gatunków kleszczy, w Polsce jest ich ok. 20, a numerem jeden pod względem liczebności jest kleszcz pospolity (Ixodes ricinus). Wg szacunków nawet co 3 napotkany kleszcz może być wektorem chorobotwórczych patogenów. Choroby przenoszone przez kleszcze są groźne dla zdrowia zarówno ludzi jak i zwierząt. Należą do nich m.in. borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu, a także babeszjoza i anaplazmoza. W niniejszym artykule skupimy się na tych najczęściej diagnozowanych w Polsce.
Borelioza z Lyme
Jest bezsprzecznie najczęściej w Polsce diagnozowaną u ludzi chorobą odkleszczową.Jest powodowana przez bakterie z grupy Borrelia burgdorferi s.,czyli tzw. krętki boreliozy, a do zakażenia dochodzi w ciągu ok. 24 godzin od wkłucia się kleszcza. Dlatego bardzo ważne jest, aby zauważonego w skórze kleszcza usuwać możliwie jak najszybciej. Zabieg w szybki i bezpieczny sposób możesz przeprowadzić przy użyciu przyrządu Kick the Tick lub najlepiej zestawu ze środkiem zamrażającym pasożyta, co w znacznym stopniu ograniczy ryzyko zakażenia.
Jakie są objawy boreliozy?
- pojawienie się w miejscu, gdzie był wkłuty kleszcz zmiany na skórze o kolistym kształcie (tzw. rumień wędrujący)
- wystąpienie objawów przypominających grypę (bóle głowy, mięśni i stawów)
- w ostrej fazie choroby może wystąpić zapalenie korzeni nerwowych, którym towarzyszy ostry ból oraz jedno- lub obustronne porażenie nerwu obwodowego mięśnia twarzowego.
Leczenie boreliozy polega na antybiotykoterapii, jest długotrwałe – może trwać kilka tygodni. Możliwe są ciężkie i dokuczliwe powikłania, przykładowo w postaci osłabienia i zaburzenia koncentracji.
Anaplazmoza
Nie jest bardzo powszechnym schorzeniem, ale u osób o obniżonej odporności i ludzi starszych może wiązać się z poważnymi powikłaniami. Czas inkubacji wynosi ok. 10 dni. Do najczęstszych objawów anaplazmozy u ludzi należą wysoka gorączka, bóle głowy, dreszcze, brak apetytu, nudności, bóle brzucha i biegunka. Co ciekawe, u ok. 30% przypadków zakażonych, obok anaplazmozy stwierdza się jednocześnie kleszczowe zapalenie mózgu lub boreliozę. Wynika to z faktu, że kleszcz często może być wektorem wielu chorobotwórczych drobnoustrojów. Leczenie anaplazmozy polega na antybiotykoterapii, najczęściej pacjentowi podaje się doksycyklinę.
Babeszjoza
Jest chorobą, która kojarzona jest głównie ze zwierzętami domowymi, ale dotyka także ludzi. Jest przenoszona najczęściej przez kleszcza pospolitego. Nazywana jest także „malarią północy”, ponieważ w odróżnieniu od krajów azjatyckich i afrykańskich wektorem patogenu w Europie są kleszcze, a nie komary. Często zdarza się jednoczesne zakażenie babeszjozą i boreliozą.
Objawy babeszjozy u ludzi przypominają przeziębienie i przeważnie ustępują po ok miesiącu. Chorobę diagnozuje się poprzez badania krwi, a kuracja polega na podawaniu leków przeciwmalarycznych. Na babeszjozę często chorują zwierzęta, szczególnie psy. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule dotyczącym kleszczy u zwierząt.
KZM – czyli leszczowe zapalenie mózgu
Jest groźną chorobą ośrodkowego układu nerwowego przenoszoną przez kleszcza pospolitego. Najwięcej przypadków KZM w Polsce diagnozuje się w czerwcu, lipcu oraz wrześniu i październiku.
Powoduje ją wirus TBEV (z ang. wirus kleszczowego zapalenia mózgu) należący do rodziny Flaviviridae. Wirus wstrzykiwany jest ze śliną kleszcza i może trafić do krwi żywiciela już po kilku minutach po wkłuciu pasożyta.
Choroba może mieć różny przebieg – bezobjawowy, ale także może dojść do zapalenia rdzenia kręgowego, opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenie mózgu.
Po jej przebyciu wystąpić mogą trwałe powikłania, a także niedowłady, bóle głowy, zaniki mięśni oraz depresja. U dzieci skutki KZM mogą być trwalsze niż u dorosłych, a do ich ujawnienia może dojść nawet po 3-5 latach i objawiać się mogą zaburzeniem uwagi, koncentracji, zaburzeniami emocjonalnymi, psychicznymi i napadami agresji. W odróżnieniu od boreliozy, przed zachorowaniem można zabezpieczyć się szczepionką. Ważna jest także profilaktyka w postaci stosowania środków odstraszających kleszcze oraz ich jak najszybsze usuwanie ze skóry.
Na zakończenie wspomnijmy, że często w przypadku chorób odkleszczowych występują tzw. koinfekcje. Oznacza to, że u jednej zakażonej osoby mogą wystąpić jednocześnie objawy kilku chorób przenoszonych przez kleszcze. Najczęściej występują jednocześnie borelioza z anaplazmozą oraz kleszczowe zapalenie mózgu z boreliozą.